Soms kom je onverwacht wat tegen. Ik liep laatst door een heideveldje in de bossen rondom Vaassen en zag iets glinsteren op de grond. Toch kijken wat het was, het leek iets glasachtig en dat kan soms een bosbrand veroorzaken. Dus oppakken en meenemen.
Het bleek een flesje ter dikte van een vinger te zijn, duidelijk met de hand gemaakt. Het opschrift op het flesje, van 9 cm lang, luide '
C de Koning Tilly'. Dus maar eens gegoogeld en onderstaand leverde het op.
Haarlemmerolie is uitgevonden door schoolmeester Claes Tilly uit Haarlem in 1696. Het kon worden gedronken of op de huid worden gesmeerd. Hij ging de olie binnen Haarlem verkopen en binnen de kortste tijd genoot het middel een grote bekendheid en werd het naar een groot aantal landen uitgevoerd.
Hoe zagen de flesjes eruit?
De flesjes werden aan het eind van de 19e en aan het begin van de 20e eeuw in blank, dik glas geleverd. Het waren langwerpige flesjes van zo'n 9 centimter lang. Op veel flesjes vind je de naam Claes Tilly, Wed. Claes Tilly of C. de Koning Tilly terug. Ook flesjes van de concurrent met namen als G. de Koning Tilly, Gebr. Waaning Tilly, Marseille Tilly en Jan Boogaard, waren in omloop. Vandaag de dag is het nog steeds verkrijgbaar in flesjes, als capsules of als zalf. Zo nu en dan vind je de flesjes nog in antiekzaken of rommelmarkten.
De reguliere geneeskunde keek Claes Tilly met scheve ogen aan en zag hem als buitenbeentje. Totdat hij een paar mensen genas met de Haarlemmerolie en de burgemeester overtuigde van de werking. In 1734 kreeg hij toestemming om de olie te verkopen aan particulieren. Daarna namen walvisvaarders, missionarissen en kooplieden het mee op reis.
Er zijn verhalen bekend van indianenhutjes in de Amazone waar men een luipaardvel en een fles Haarlemmerolie aantrof. Er zijn zelfs lege flesjes gevonden op Nova Zembla. Dat zorgde natuurlijk voor een enorme bekendheid van de stad Haarlem. Tilly bleef zijn leven lang bezig met de Haarlemmerolie dat hij bereidde in een op turf gestookte ketel.
Waar is Haarlemmerolie goed voor?
Zeker in vroegere tijden werd het middel een grote geneeskrachtige werking toegeschreven. Het medicamentum Gratia Probatum zou de volgende kwalen genezen: ‘“het medicamentum Gratia Probatum geneest de benaauwde Band, die men heeft op of om de maag, verstuiking in de Handen en Voeten, pijn in de Lenden, geronne Bloed en blaauwe Plekken, en alle die door zwaar Graveel Waterlek gaan, allerlei Koorts, velerlei Maag-, Long- en Lever Quaal; benauwde Borst en Hoest; inwendige Quetzing en Verzwering; Opsteiging der Moer, en de Mizerien, die daardoor ontstaan, en bevorderd de Stonden, pijnlijk Wateren en Stoelgang; verbeterd alle Radicale Vochten, en geeft het Aanzicht een gezonde Couleur, drijft Scheurbuik en Waterzucht uit;
Engelsche Ziekte, Rijfkoek en Wormen. Al dit bovenstaande wordt genezen met 15 Droppelen om
den anderen dag ingenomen, en Kinderen zoo veel Droppelen als zij jaren oud zijn”. (bron: deoudeflesch.nl)
Dus een mooie vondst dit handgemaakte flesje uit de 19e eeuw.
